30.12.2018
CYKL AUDYCJI RADIA KIELCE „POLACY RATUJĄCY ŻYDÓW”
W cyklu audycji Polacy Ratujący Żydów przedstawiliśmy Państwu 40 historii rodzin, które podczas II wojny światowej mieszkały na terenie województwa świętokrzyskiego i udzielały pomocy Żydom. To niewielki procent wszystkich zaangażowanych w pomoc. Wśród nich były pojedyncze osoby (np. odc.: 11, 12 i 39), całe rodziny (np. odc. 16, 33 i 40), a czasem kilka rodzin wspólnie zaangażowanych w pomoc i ukrywanie (np. odc. 36 i 37). Były także historie, w których przedstawiliśmy zaangażowanie w pomoc Żydom organizacji konspiracyjnych (np. odc. 35) lub ich pojedynczych członków (odc. 38 i 39).
W pomoc Żydom byli zaangażowani także księża (np. odc. 18) i siostry zakonne. Widoczne jest także zaangażowanie dzieci, które czasem odgrywały kluczową rolę, np. wyprowadzając kogoś z getta (odc. 19).
Najczęściej Polacy decydowali się na ukrywanie znajomych i przyjaciół oraz ich bliskich, choć zdarzało się także udzielanie schronienia obcym osobom (np. odc. 15).
Na ziemiach świętokrzyskich Żydzi w latach 1942-45 ukrywali się głównie na wsi. Tam było łatwiej zorganizować bezpieczne schronienie i zaopatrzyć się w żywność (odc. 38). Kryjówki były przygotowane w polach i lasach, w zabudowaniach gospodarskich, a najczęściej w domach, np. pod podłogą, na strychu lub między ścianami. Zwykle panowały tam bardzo trudne warunki. Zarówno ukrywający, jak i ukrywani nie spodziewali się, że spędzą w nich nawet 3 lata, żyjąc w ciągłym poczuciu zagrożenia ujawnieniem kryjówki i śmiercią.
Dzięki poruszającym wspomnieniom Anny Lewkowicz, przedstawiliśmy Państwu także obraz wojny z punktu widzenia osób ukrywających się (odc. 13).
Zdecydowaliśmy również pokazać Państwu kilka historii rodzin, które nie otrzymały odznaczenia za ukrywanie Żydów (np. odc.: 11, 15). Wśród nich są tragiczne historie, w których ukrywanie zakończyło się śmiercią (np. odc. 22, 32).
– Kwestia pomocy była zawsze decyzją indywidualną i zależała od przełamania bariery strachu – mówi dr Tomasz Domański z kieleckiej delegatury IPN.
Instytut Pamięci Narodowej w ramach projektu „Dzieje Żydów w Polsce i relacje polsko-żydowskie w latach 1914-1989” prowadzi badania dotyczące pomocy Żydom w okresie II wojny światowej. Obejmą one wszystkie województwa w granicach z II Rzeczypospolitej.
Instytut Yad Vashem przyznał medal „Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata” ok. 280 mieszkańcom województwa świętokrzyskiego, zaangażowanym w pomoc Żydom. Każda przedstawiana przez nas historia w cyklu „Polacy ratujący Żydów” jest opatrzona komentarzem historyków: Ewy Kołomańskiej z Muzeum Wsi Kieleckiej i doktora Tomasza Domańskiego z Delegatury IPN w Kielcach.